Της
Ειρήνης Στέφου
Ειρήνης Στέφου
Σε μια εποχή σαθρής οικονομίας και στέρησης της προοπτικής για ένα καλύτερο αύριο, εντείνεται η ανάγκη για εναλλακτικές λύσεις σε θέματα μείζονος σημασίας όπως η ανεργία και η οικονομική ύφεση και δυσπραγία. Η κοινωνική οικονομία έρχεται στο προσκήνιο δρώντας κατασταλτικά στον πονοκέφαλο που προκαλεί ο καπιταλισμός.
Κοινωνική ή αλληλέγγυα χαρακτηρίζεται η οικονομία που ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα προάγει δραστηριότητες κοινωνικού χαρακτήρα, με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών. Οι μετέχοντες στην εναλλακτική οικονομική δραστηριότητα δρουν επ’ αγαθώ της κοινωνίας, με ανάπτυξη μιας σχέσης αλληλοεξυπηρέτησης και ευσυνειδησίας ως προς την κατανάλωση υπηρεσιών και αγαθών σε επίπεδο τοπικό αρχικά, εθνικό κατ’ επέκταση.
Ωστόσο, με τον περιορισμένο ρόλο του χρήματος στο πλαίσιο της «οικονομίας της αλληλεγγύης», ευλόγως τίθεται το ερώτημα εάν η πρόταση αυτή ερείδεται σε ουτοπίες. Περιπτώσεις όπως αυτή της Αργεντινής, αποδεικνύουν πως η συμμετοχική οικονομία μπορεί να σταθεί ως δύναμη ικανή να αμβλύνει τις οικονομικές δυσκολίες. Με τη λήψη καινοτόμων αποφάσεων, το σχηματισμό ενώσεων οικονομικής, κοινωνικής και ιατρικής δραστηριότητας που θα προσφέρουν αφιλοκερδείς υπηρεσίες, με την ίδρυση «ηθικών τραπεζών», ισοδίκαιο εμπόριο.
Κοινωνική ή αλληλέγγυα χαρακτηρίζεται η οικονομία που ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα προάγει δραστηριότητες κοινωνικού χαρακτήρα, με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών. Οι μετέχοντες στην εναλλακτική οικονομική δραστηριότητα δρουν επ’ αγαθώ της κοινωνίας, με ανάπτυξη μιας σχέσης αλληλοεξυπηρέτησης και ευσυνειδησίας ως προς την κατανάλωση υπηρεσιών και αγαθών σε επίπεδο τοπικό αρχικά, εθνικό κατ’ επέκταση.
Ωστόσο, με τον περιορισμένο ρόλο του χρήματος στο πλαίσιο της «οικονομίας της αλληλεγγύης», ευλόγως τίθεται το ερώτημα εάν η πρόταση αυτή ερείδεται σε ουτοπίες. Περιπτώσεις όπως αυτή της Αργεντινής, αποδεικνύουν πως η συμμετοχική οικονομία μπορεί να σταθεί ως δύναμη ικανή να αμβλύνει τις οικονομικές δυσκολίες. Με τη λήψη καινοτόμων αποφάσεων, το σχηματισμό ενώσεων οικονομικής, κοινωνικής και ιατρικής δραστηριότητας που θα προσφέρουν αφιλοκερδείς υπηρεσίες, με την ίδρυση «ηθικών τραπεζών», ισοδίκαιο εμπόριο.
Το παράδειγμα
της Αργεντινής
της Αργεντινής
Έπειτα από μια περίοδο οικονομικών και πολιτικών διακυμάνσεων, το Δεκέμβριο του 2001 η Αργεντινή κηρύσσει πτώχευση και η χώρα παραμένει κυβερνητικά ακέφαλη. Εικόνες χάους θα επικρατήσουν, η εργασία και το κεφάλαιο περνούν στην πλήρη απαξίωση ενώ η ανάδυση από το πάτο της εξαθλίωσης φαντάζει ανέφικτη. Από τη μια υπάρχει η χώρα του ΔΝΤ, της πολιτικής και οικονομικής αστάθειας από την άλλη γεννιέται ένα κίνημα, ορμώμενο από την πρωτοβουλία των πολιτών που υποστηρίζει ότι μπορεί να επιβιώσει και χωρίς χρήματα. Γεννήθηκαν τα κοινωνικά δίκτυα αλληλέγγυας οικονομίας, λέσχες ανταλλαγών ή αλλιώς οι λεγόμενες nodos με σκοπό να στηρίξουν την τοπική οικονομία και να ενισχύσουν το αίσθημα της αυτοσυντήρησης. Πέραν της επίσημης οικονομίας κατάφερε να επικρατήσει μια «αλλιώτικη», αλληλέγγυα και με θετικά αποτελέσματα.
Το υπουργείο Οικονομίας της Αργεντινής αναγνώρισε τη δυναμική αυτής της πρακτικής και αποφάσισε να τη στηρίξει προσφέροντας βοήθεια και εκπαίδευση σε θέματα διαδικτυακής τεχνολογίας. Το κίνημα της ανταλλακτικής οικονομίας, της αστικής καλλιέργειας έχει εξαπλωθεί και στις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά και παγκοσμίως. Στο Βανκούβερ του Καναδά, το κίνημα της γειτονιάς και της αστικής καλλιέργειας έχει αποκτήσει μεγάλη απήχηση καθώς το 44% των βρώσιμων προϊόντων καλλιεργείται στις αυλές και τα μπαλκόνια των σπιτιών, ενώ το ίδιο το κράτος έχει παραχωρήσει 17 κήπους στη διάθεση των πολιτών.
Το υπουργείο Οικονομίας της Αργεντινής αναγνώρισε τη δυναμική αυτής της πρακτικής και αποφάσισε να τη στηρίξει προσφέροντας βοήθεια και εκπαίδευση σε θέματα διαδικτυακής τεχνολογίας. Το κίνημα της ανταλλακτικής οικονομίας, της αστικής καλλιέργειας έχει εξαπλωθεί και στις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά και παγκοσμίως. Στο Βανκούβερ του Καναδά, το κίνημα της γειτονιάς και της αστικής καλλιέργειας έχει αποκτήσει μεγάλη απήχηση καθώς το 44% των βρώσιμων προϊόντων καλλιεργείται στις αυλές και τα μπαλκόνια των σπιτιών, ενώ το ίδιο το κράτος έχει παραχωρήσει 17 κήπους στη διάθεση των πολιτών.
Εναλλακτικά νομίσματα
Χιλιάδες εναλλακτικά νομίσματα κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο συμπληρωματικά ή και παράλληλα με τα εθνικά ή υπερεθνικά νομίσματα ως απάντηση στην έλλειψη ρευστότητας, το χρέος και την ανεργία.
- Μια τοπική ομάδα στη πόλη Kan’onjil της Ιαπωνίας επανέφερε το παλιό νόμισμα Kan’eitsuho που κυκλοφορούσε από το 1636 έως και το 1953 και αντιστοιχούσε σε 30 γεν.
- Στη Γερμανία λειτουργούν 73 περιφερειακά ταμεία αλληλοβοήθειας που υποστηρίζουν τα 30 ενεργά νομίσματα. Το πρώτο εμφανίστηκε στη Βρέμη το 2001 και ονομάστηκε ρολόντ, στη συνέχεια το chima gauer στη Βαυαρία και το 2007 το Μπερλίνε στο Βερολίνο.
- Στη Γαλλία, το sol αποτελεί ένα ηλεκτρονικό νόμισμα που εμφανίστηκε το 2007 και χρησιμοποιείται στην εναλλακτική κοινωνική οικονομία, σε μαγαζιά συνεταιριστικά ισοδίκαιου εμπορίου, ταμεία αλληλοβοήθειας κ.τ.λ.
- Στην Ιταλία, τα εναλλακτικά νομίσματα libra και credito κυκλοφορούν στο Βορρά.
Η Banco Palmas αποτελεί τη πρώτη κοινωνική τράπεζα και ιδρύθηκε το 1997 στη Βραζιλία. Το 2007 απέσπασε το βραβείο Αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας από τα Ηνωμένα Έθνη και σήμερα κυκλοφορεί 51 εναλλακτικά νομίσματα, λειτουργώντας υπό την προστασία του Ινστιτούτου Banco Palmas.
Ωστόσο, η πρακτική της ανταλλακτικής οικονομίας και των αυτοσχέδιων νομισμάτων αφορούν και τα πολιτιστικά προϊόντα, συμβάλλοντας στη μετάδοση της κουλτούρας. Το 2004 ο Πάμπλο Καπίλε δημιούργησε τη Cubo Card, ένα εναλλακτικό νόμισμα για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ της καλλιτεχνικής κοινότητας της περιοχής Cuiaba. Οι καλλιτέχνες της περιοχής δημιούργησαν αυτοδιαχειριζόμενους καλλιτεχνικούς οργανισμούς με σκοπό να προάγουν τη ντόπια μουσική ανταλλάσσοντας της με αγαθά και άλλες υπηρεσίες.
Κοινωνική οικονομία
στην Ελλάδα
- Μια τοπική ομάδα στη πόλη Kan’onjil της Ιαπωνίας επανέφερε το παλιό νόμισμα Kan’eitsuho που κυκλοφορούσε από το 1636 έως και το 1953 και αντιστοιχούσε σε 30 γεν.
- Στη Γερμανία λειτουργούν 73 περιφερειακά ταμεία αλληλοβοήθειας που υποστηρίζουν τα 30 ενεργά νομίσματα. Το πρώτο εμφανίστηκε στη Βρέμη το 2001 και ονομάστηκε ρολόντ, στη συνέχεια το chima gauer στη Βαυαρία και το 2007 το Μπερλίνε στο Βερολίνο.
- Στη Γαλλία, το sol αποτελεί ένα ηλεκτρονικό νόμισμα που εμφανίστηκε το 2007 και χρησιμοποιείται στην εναλλακτική κοινωνική οικονομία, σε μαγαζιά συνεταιριστικά ισοδίκαιου εμπορίου, ταμεία αλληλοβοήθειας κ.τ.λ.
- Στην Ιταλία, τα εναλλακτικά νομίσματα libra και credito κυκλοφορούν στο Βορρά.
Η Banco Palmas αποτελεί τη πρώτη κοινωνική τράπεζα και ιδρύθηκε το 1997 στη Βραζιλία. Το 2007 απέσπασε το βραβείο Αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας από τα Ηνωμένα Έθνη και σήμερα κυκλοφορεί 51 εναλλακτικά νομίσματα, λειτουργώντας υπό την προστασία του Ινστιτούτου Banco Palmas.
Ωστόσο, η πρακτική της ανταλλακτικής οικονομίας και των αυτοσχέδιων νομισμάτων αφορούν και τα πολιτιστικά προϊόντα, συμβάλλοντας στη μετάδοση της κουλτούρας. Το 2004 ο Πάμπλο Καπίλε δημιούργησε τη Cubo Card, ένα εναλλακτικό νόμισμα για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ της καλλιτεχνικής κοινότητας της περιοχής Cuiaba. Οι καλλιτέχνες της περιοχής δημιούργησαν αυτοδιαχειριζόμενους καλλιτεχνικούς οργανισμούς με σκοπό να προάγουν τη ντόπια μουσική ανταλλάσσοντας της με αγαθά και άλλες υπηρεσίες.
Κοινωνική οικονομία
στην Ελλάδα
Αυτήν τη στιγμή, στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποιο νομοθετικό ή χρηματοδοτικό πλαίσιο που να στηρίζει την κοινωνική οικονομία. Ακολουθώντας περισσότερο τη δομή του τοπικού παζαριού, η οικονομία της αλληλεγγύης δεν υπήρξε έντονη σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, με αποτέλεσμα αρκετές προσπάθειες να μην έχουν ευοδωθεί. Έως και σήμερα, η δραστηριότητα του οικονομικού αυτού τομέα περιορίζεται σε συνεταιρισμούς (γυναικών, αγροτικοί, αστικοί, κοινωνικοί) με κοινωνικό περισσότερο χαρακτήρα και στόχο την παροχή αρωγής σε ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και άλλες κοινωνικές επιχειρήσεις όπως πολιτιστικοί σύλλογοι, περιβαλλοντικές και οικολογικές οργανώσεις καθώς και εθελοντικοί οργανισμοί.
Η αποτυχία των παραπάνω κινήσεων έγκειται στην περιορισμένη παραγωγικότητα που δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά των επιχειρήσεων. Πέραν των μεμονωμένων τοπικών πρωτοβουλιών, μια κοινωνική οικονομία χρήζει συνολικής ακραιφνούς προσπάθειας. Με την ίδρυση μη κερδοσκοπικών εταιρειών που θα διαθέτουν προϊόντα ευρείας κατανάλωσης σε καλές τιμές και υψηλή ποιότητα, καλύπτοντας μόνο τα απαραίτητα έξοδα. Με συνεννόηση των τοπικών οικονομιών για την προώθηση προϊόντων όπως στις περιπτώσεις που οι ίδιοι οι αγρότες αδυνατούν να διαθέσουν τα προϊόντα τους, απομακρύνοντας τον εφιάλτη των πολυεθνικών. Με χαριστικά παζάρια, ενέργειες στο πλαίσιο μιας οικονομίας που όπως αναφέρει ο εκδότης και συγγραφέας Κώστας Κοροντζής «προάγουν την ευσυνειδησία στον καταναλωτή, μια νοοτροπία αποφυγής της χαζής κατανάλωσης».
Πέραν των εμπορικών συναλλαγών, ήδη γίνονται αξιέπαινες προσπάθειες και στον τομέα των υπηρεσιών, όπως το Εθελοντικό Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου, μια πρωτοβουλία με πολλούς θιασώτες και ιατρούς πρόθυμους να ακολουθήσουν το παράδειγμα. Άλλη παράμετρος του ζητήματος προτάσσει την ανταλλαγή των υπηρεσιών ως βάση μιας δίκαιης οικονομίας. Πρόκειται στην ουσία για την αξιοποίηση των ικανοτήτων των ατόμων που η κρίση στον οικονομικό και εργατικό τομέα δεν μπορεί να περιορίσει.
Η αποτυχία των παραπάνω κινήσεων έγκειται στην περιορισμένη παραγωγικότητα που δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά των επιχειρήσεων. Πέραν των μεμονωμένων τοπικών πρωτοβουλιών, μια κοινωνική οικονομία χρήζει συνολικής ακραιφνούς προσπάθειας. Με την ίδρυση μη κερδοσκοπικών εταιρειών που θα διαθέτουν προϊόντα ευρείας κατανάλωσης σε καλές τιμές και υψηλή ποιότητα, καλύπτοντας μόνο τα απαραίτητα έξοδα. Με συνεννόηση των τοπικών οικονομιών για την προώθηση προϊόντων όπως στις περιπτώσεις που οι ίδιοι οι αγρότες αδυνατούν να διαθέσουν τα προϊόντα τους, απομακρύνοντας τον εφιάλτη των πολυεθνικών. Με χαριστικά παζάρια, ενέργειες στο πλαίσιο μιας οικονομίας που όπως αναφέρει ο εκδότης και συγγραφέας Κώστας Κοροντζής «προάγουν την ευσυνειδησία στον καταναλωτή, μια νοοτροπία αποφυγής της χαζής κατανάλωσης».
Πέραν των εμπορικών συναλλαγών, ήδη γίνονται αξιέπαινες προσπάθειες και στον τομέα των υπηρεσιών, όπως το Εθελοντικό Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου, μια πρωτοβουλία με πολλούς θιασώτες και ιατρούς πρόθυμους να ακολουθήσουν το παράδειγμα. Άλλη παράμετρος του ζητήματος προτάσσει την ανταλλαγή των υπηρεσιών ως βάση μιας δίκαιης οικονομίας. Πρόκειται στην ουσία για την αξιοποίηση των ικανοτήτων των ατόμων που η κρίση στον οικονομικό και εργατικό τομέα δεν μπορεί να περιορίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου